Μια μοναχική και ιδιότυπη συμπεριφορά με πολλές εμμονές, που, αν μη τι άλλο ξενίζει, η οποία έχει ξεκινήσει εδώ και περίπου τρεις δεκαετίες, με πομπώδεις αμφισβητήσεις του Μανόλη Ανδρόνικου και των συνεργατών του, και τώρα της αρχαιολόγου και ανασκαφέα του ταφικού μνημείου της Αμφίπολης, Κατερίνας Περιστέρη, έχει να επιδείξει η καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Ολγα Παλαγγιά.
Ο τρόπος που διατυπώνει τις απόψεις της, συχνά με αντιδεοντολογικό και αντιεπιστημονικό τρόπο, αλλά και όσα υποστηρίζει, έχουν προκαλέσει επανειλημμένα πολλές αντιδράσεις διακεκριμένων συναδέλφων της, όχι μόνο τώρα αναφορικά με το μνημείο της Αμφίπολης στις συνεχείς τηλεοπτικές της εμφανίσεις, αλλά και στο παρελθόν για τα ευρήματα των βασιλικών τάφων της Βεργίνας.
Πολύ πριν την κ. Περιστέρη, η οποία πρόσφατα την κατονόμασε, τονίζοντας ότι έβγαλε χρονολόγηση (1ος αι. π.Χ.) από μια… φωτογραφία, χωρίς γνώση του χώρου και της ανασκαφής, αλλά και χωρίς καν να έχει επικοινωνήσει μαζί της, φαίνεται πως είχε… λάθος εικόνα και για τη Βεργίνα.
Χαρακτηριστική είναι η απάντηση που της είχε δώσει από το 1998 η καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας και από τους στενούς συνεργάτες του αείμνηστου Μανόλη Ανδρόνικου, Χρυσούλα Παλιαδέλη, για τον ισχυρισμό της με τον οποίο αμφισβητούσε ότι στους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας είχε ταφεί ο Φίλιππος ο Β’ και αποδίδοντας τον ομώνυμο βασιλικό τάφο στον Φίλιππο τον Αριδαίο, γιο του Φιλίππου του Β’ και ετεροθαλή αδερφό του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο οποίος ισχυρισμός της βασιζόταν σε μια δική της ερμηνεία στην περίφημη τοιχογραφία του κυνηγιού στη φρίζα του βασιλικού τάφου.
Πριν από την Αμφίπολη, και ο τάφος του Φιλίππου Β’ στη Βεργίνα είχε βρεθεί στο «στόχαστρο» της Ολγας Παλαγγιά, που είχε αποδώσει το μνημείο στον Φίλιππο Γ’ τον Αριδαίο και την ασπίδα του Φιλίππου Β’ στον Μέγα Αλέξανδρο
Οπως τώρα διατυπώνει ισχυρισμούς με βάση μια… φωτογραφία, η Χρ. Παλιαδέλη της καταλόγιζε ότι… μάλλον αναφερόταν σε λάθος παράσταση. «Από τη θέση του μελετητή της τοιχογραφίας, μπορώ να καταθέσω με βεβαιότητα πως λιγοστές από τις παρατηρήσεις της συναδέρφου (Ολγ. Παλαγγιά) ανταποκρίνονται στα εικονογραφικά στοιχεία της παράστασης, επηρεάζοντας ως ένα βαθμό και τις ερμηνείες της» τόνιζε (εφημ. «Το Βήμα» 26-7-1998). Η κ. Παλιαδέλη, που επικαλούνταν και τον Μ. Ανδρόνικο, απαντούσε αναλυτικά σε έναν προς έναν στους ισχυρισμούς της κ. Παλαγγιά, προχωρώντας σε κρίσεις που αμφισβητούσαν και την όποια επιστημονική της προσέγγιση: «Φαίνεται πως ο επιστημονικός διάλογος συχνά συγκροτείται από μοναχικούς μονολόγους, που κινούνται παράλληλα, χωρίς πουθενά να συναντώνται. Μοναχικά κείμενα, για μοναχικά περιοδικά, που απευθύνονται σε μοναχικούς αναγνώστες» υπογράμμιζε με νόημα, προσθέτοντας πως «όλοι είμαστε εκτεθειμένοι στην κρίση της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας».
Η Ολγ. Παλαγγιά επανήλθε στις αρχές του 2008, οργανώνοντας στο Σικάγο ένα συνέδριο για τη χρονολόγηση των βασιλικών τάφων της Βεργίνας μαζί με τον συνεργάτη της Αμερικανό ιστορικό -όχι αρχαιολόγο-ρουμανικής καταγωγής Ευγένιο Μπόρζα. Σύμφωνα με την ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού «National Geographic», που έκανε σχετικό αφιέρωμα, οι προαναφερόμενοι υποστήριξαν ότι ο βασιλικός τάφος είναι του Φιλίππου Γ’ του Αριδαίου και όχι του Φιλίππου του Β’ και ότι η χρυσελεφάντινη ασπίδα που βρέθηκε στον τάφο δεν ανήκει στον Φίλιππο τον Β’ αλλά στον… Μέγα Αλέξανδρο. Το σχετικό θέμα είχε φέρει στη δημοσιότητα το «Εθνος» στις 29-4-2008.
Εμπεριστατωμένη και αναλυτική απάντηση στους ισχυρισμούς της κ. Παλαγγιά έδωσε και τότε η Αγγελική Κοτταρίδη, από την ομάδα των συνεργατών του αείμνηστου Μ. Ανδρόνικου, που δημοσιεύτηκε στο «Εθνος» στις 30/4/2008.
«Οι τάφοι είναι βασιλικοί και αυτό ουδείς το έχει ποτέ αμφισβητήσει», ανέφερε και συμπλήρωνε ότι ο τάφος ΙΙ είναι του Φιλίππου Β΄.
Με επιστολή στην εφημερίδα μας την ίδια μέρα ο τότε διευθυντής της ελληνικής έκδοσης του «National Geographic», καθηγητής Νίκος Μάργαρης, σημείωνε ότι «το περιοδικό δεν υιοθετεί τις απόψεις του καθηγητή Μπόρζα για τον τάφο του Φιλίππου» και έσπευδε να διευκρινίσει ότι το θέμα δημοσιεύτηκε μόνο στην ηλεκτρονική και όχι στην έντυπη έκδοση του οργανισμού. Να σημειωθεί ότι στο συνέδριο του Σικάγου δεν είχε κληθεί κανένας από τους συνεργάτες του Μ. Ανδρόνικου, ενώ η κ. Παλαγγιά με απαντητική επιστολή της στο «Εθνος» (7-5-2008) υποστήριζε ότι δεν κλήθηκαν «γιατί κάθε ανακοίνωση επέφερε επί των κεφαλών μας υβριστικά δημοσιεύματα των εφημερίδων…».
Η Ολγ. Παλαγγιά και στην περίπτωση της Αμφίπολης έσπευσε να αποδώσει το μνημείο -κόντρα στην ίδια την ανασκαφέα αλλά και σε μια πλειάδα διακεκριμένων συναδέλφων της- στον 1ο π.Χ. αιώνα και χωρίς να έχει η ίδια στοιχεία της ανασκαφής, να υποστηρίζει ότι πρόκειται για ηρώο που κτίσθηκε προς τιμή των πεσόντων Ρωμαίων στη μάχη των Φιλίππων το 42 π.Χ. (Από τη μια ήταν ο Οκταβιανός και ο Μάρκος Αντώνιος και από την άλλη ο Βρούτος και ο Κάσσιος με τους στρατούς τους).
«Νιώθω αγανάκτηση για συναδέλφους οι οποίοι χωρίς να ξέρουν την ανασκαφή ούτε τον αρχαιολογικό χώρο της Αμφίπολης βγαίνουν και μιλούν στις τηλεοράσεις, προσπαθώντας να έχουν πέντε λεπτά τηλεθέαση για να φανούν… Αυτό για μένα προσβάλλει όχι μόνο την ανασκαφή, την έρευνά μας αλλά και τον τόπο», ήταν η απάντηση της κ. Περιστέρη πριν από λίγες μέρες κατονομάζοντας την κ. Ολγ. Παλαγγιά. Οπως είπε ο διακεκριμένος καθηγητής της Γιώργος Δεσπίνης έλεγε πάντοτε «ότι δεν μπορείς να διατυπώσεις μια άποψη για ένα άγαλμα, ούτε να το χρονολογήσεις ούτε να σκεφτείς για τον τύπο του από μια φωτογραφία», για να προσθέσει: «Αυτό το λέω για την κ. Παλαγγιά η οποία έβγαλε χρονολόγηση από μια φωτογραφία».
Mακεδονικοί τάφοι με πολλούς θαλάμους υπάρχουν στην Πέλλα, παρουσιάζοντας έτσι ομοιότητες με τον τύμβο της Αμφίπολης
Απάντηση στην Ολγ. Παλαγγιά για τη χρονολόγηση του μνημείου και τις Καρυάτιδες, έδωσε πρόσφατα σε συνέντευξή της και η καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ Θεοδοσία Στεφανίδου-Τιβερίου, που θεωρείται από τους πλέον ειδικούς στον ελλαδικό χώρο στην εξειδίκευση της γλυπτικής, με πλήθος μελετών και δημοσιεύσεων.
«Οι Καρυάτιδες της Αμφίπολης δείχνουν ότι είναι ακόμη στην κλασική παράδοση. Επομένως, μπορούμε κάλλιστα να μείνουμε στο τέλος του 4ου αι. π.Χ. ‘όπως και το πρόσωπο, έτσι και το κάτω σώμα οδηγούν σε αυτή την εκτίμηση. Δεν είναι αρχαϊστικά έργα νεότερων εποχών, όπου θα περιμέναμε περισσότερη επιπεδότητα, αλλά έργα στη γραμμή της κλασικής παράδοσης», είπε η κ. Τιβερίου και πρόσθεσε: «Είναι η εποχή κατά την οποία πολλοί καλλιτέχνες φεύγουν από την Αθήνα, διαχέονται σε όλον τον ελληνικό κόσμο, μεταξύ άλλων και στη Μακεδονία. Γνωρίζουμε την παρουσία Αθηναίων καλλιτεχνών στη Μακεδονία και από άλλα μνημεία. Χωρίς τους Αθηναίους γλύπτες είναι δύσκολο να κατανοήσουμε τη μεγάλη άνθηση της γλυπτικής στη Μακεδονία, ιδιαίτερα κατά το τέλος του 4ου αι., οπότε και εισρέουν χρήματα στη Μακεδονία από την Ασία. Εδώ είναι πλέον, οι μεγάλοι, οι πλούσιοι παραγγελιοδότες. Επομένως, η παρουσία μεγάλων καλλιτεχνών από την Αθήνα δικαιολογείται. Η Μακεδονία έχει τις κατάλληλες προϋποθέσεις, για να καλέσει Αθηναίους καλλιτέχνες κοντά της…».
Να σημειωθεί ότι χτες η κ. Παλαγγιά, μιλώντας στο MEGA, με μεγάλη ευκολία αναίρεσε τα περί 1ου αιώνα π.Χ. και περί ηρώου για τη μάχη των Φιλίππων.
«Και αν δεν κατασκευάστηκε τον πρώτο αιώνα, τότε σίγουρα κατασκευάστηκε μέχρι το 280 π.Χ. ή την περίοδο που ήταν οι Ρωμαίοι στην Ελλάδα» είπε, για να προσθέσει τώρα ότι «Ελληνες έχουν κάνει το μνημείο, είναι ελληνικό, απλά το χρηματοδότησαν οι Ρωμαίοι».
ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΕΛΙΔΗΣ
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΙ ΤΑΦΟΙ ΜΕ ΠΟΛΛΟΥΣ ΘΑΛΑΜΟΥΣ
Αρχαιολόγοι βλέπουν ομοιότητες Πέλλας και Αμφίπολης
Με αποχωματώσεις και υποστυλώσεις συνεχίστηκαν οι εργασίες και κατά τη χθεσινή ημέρα στην Αμφίπολη. Το ίδιο αναμένεται να γίνει και σήμερα, αλλά και τις επόμενες ημέρες. Την Παρασκευή το πρωί η Αννα Παναγιωταρέα θα κάνει την τακτή ενημέρωση προς τα τοπικά μέσα αναλύοντας πώς κύλησε η ανασκαφή όλη αυτή την εβδομάδα.
Παραλληλία προς την Πέλλα διακρίνουν κάποιοι αρχαιολόγοι, καθώς εκεί υπάρχουν μακεδονικοί τάφοι με πολλούς θαλάμους. Οι τάφοι, που ξεκινούν από τον 4ο αιώνα π.Χ., διαθέτουν δύο και περισσότερους θαλάμους, υπάρχει μάλιστα και ένας με επτά θαλάμους και θολωτή οροφή. Γι’ αυτόν υπάρχει περιγραφή στον τόμο «Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας» του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ι.Σ. Λάτση.
Το «Εθνος» απευθύνθηκε στον καθηγητή Ιωάννη Ακαμάτη, εκ των συγγραφέων της έκδοσης, ζητώντας ομοιότητες και διαφορές του συγκεκριμένου τάφου από το ανατολικό νεκροταφείο με τον τάφο της Αμφίπολης.
Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο βιβλίο, το μνημείο της Πέλλας «είχε μακρύ δρόμο πρόσβασης, με υπαίθριο και καλυμμένο με θολωτή οροφή βαθμιδωτό τμήμα.
Ο τάφος χρησιμοποιήθηκε για τις ταφές μιας σημαντικής προφανώς οικογένειας της Πέλλας, από το τέλος του 4ου αι. ως τις αρχές του 1ου αι. π.Χ. τοποθετημένες πάνω σε κτιστά ή μονολιθικά βάθρα. (…) η αρχιτεκτονική μορφή του τάφου, που σχετίζεται στενά με ταφικά μνημεία με θήκες στα τοιχώματα, ευρύτατα διαδεδομένα στην Κύπρο, τη Ρόδο και κυρίως στην Αίγυπτο, μια μορφή που μπορεί να θεωρηθεί αφετηρία της εξέλιξης της χριστιανικής κατακόμβης, βεβαιώνει την αλληλεπίδραση των πολιτισμικών στοιχείων με την έντονη διακίνηση ανθρώπων, προϊόντων και ιδεών στα ελληνιστικά βασίλεια».
Κλίμακες
Ο κ. Ακαμάτης λέει πως ο πολυθάλαμος τάφος της Πέλλας είναι μικρότερος, αν και με σημαντικές ταφές.
Οι ομοιότητές του με τον τάφο της Αμφίπολης είναι ο μακρύς δρόμος και οι κλίμακες, αλλά υπάρχουν και διαφορές, που είναι πολλές.
Ο τάφος της Πέλλας είναι μικρότερος, έχει λαξευθεί στον βράχο, ακόμα και η καμάρα του είναι λαξευμένη, σε αντίθεση με της Αμφίπολης που είναι κτιστός. Μια κύρια διαφορά επίσης είναι ότι ο τάφος της Πέλλας έχει πολλές θύρες που οδηγούν σε θαλάμους, ενώ στην Αμφίπολη μέχρι στιγμής έχει βρεθεί μία θύρα σε κάθε θάλαμο.
Χαρακτηρίζει το μνημείο της Αμφίπολης «πολύ πολύ ενδιαφέρον και μεγαλειώδες», συνιστά υπομονή σε όσους περιμένουν και τονίζει πως σωστά λαμβάνονται όλα τα μέτρα υποστύλωσης και αντιστήριξης, δεδομένης και της επερχόμενης αλλαγής καιρικών συνθηκών. Το ίδιο το μνημείο μάς μιλά λέγοντας «Εγώ ξέρω τι είμαι», λέει, σημειώνοντας πως κανείς αρχαιολόγος δεν θα ήθελε να δουλεύει υπό τέτοια πίεση.
Αγγελική Κώττη
ΠΗΓΗ: ETHNOS.GR