Μεγάλη επιτυχία σημείωσε η εκδρομή του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας στο Βελιγράδι, Βουδαπέστη και Βιέννη που έγινε από τις 24 έως στις 30 Αυγούστου.
Στην εκδρομή αυτή συμμετείχαν εκτός από μέλη και πολλοί φίλοι του Σ.Β.Βέροιας και είχε ως σκοπό, εκτός από τον καθαρά ψυχαγωγικό, και περιηγητικό και επιμορφωτικό χαρακτήρα. Δόθηκε η ευκαιρία, ώστε να πραγματοποιηθεί μια παλαιά υπόσχεση του Σ.Β. Βέροιας, να γίνει δηλαδή επίσκεψη σ’ όλα αυτά τα μέρη , όπου οι Βλάχοι πρόγονοι μας ξενιτευτήκαν, αρχικά σαν Βαλκάνιοι Πραματευτάδες και αφού δούλεψαν σκληρά και πρόκοψαν κατόρθωσαν να μεγαλουργήσουν . Αυτοί οι άνθρωποι, που κατά συντριπτική πλειονότητα αποτελούνταν από Βλάχους προερχόμενους από το χώρο της Δυτικής Μακεδονίας και της Ηπείρου, αλλά και από ελληνόφωνους που τότε τους αποκαλούσαν Γραικούς, κατόρθωσαν με την εργατικότητα, την τιμιότητα και επιμονή και υπομονή να προκόψουν και έτσι να ενταχθούν στις εκεί τοπικές κοινωνίες. Αφού πρώτα γίνανε αποδεκτοί και αφού σταθεροποίησαν τη θέση τους , μπόρεσαν να οργανωθούν σε κοινωνικές και επαγγελματικές ομάδες, τις γνωστές κομπανίες, και τελικά να τους επιτραπεί να δημιουργήσουν δικά τους σχολεία και να κτίσουν δικές τους Ελληνορθόδοξες εκκλησίες για τις θρησκευτικές τους ανάγκες.
Πολλοί δε από αυτούς, εκτός από οικονομική ισχύ, κατόρθωσαν να αποκτήσουν και πολιτική δύναμη, να γίνουν π.χ.δήμαρχοι ή να αποκτήσουν τίτλους ευγενείας, όπως αυτός του βαρόνου ή του μυστικοσυμβούλου κλπ.
Κατά την επιμορφωτική αυτή εκδρομή, ο Σύλλογός μας επισκέφθηκε αρχικά την Βιέννη, όπου εκτός από τον προκαθορισμένο γύρο στην Ringstrasse και την επίσκεψη στο Schoenbrunn (θερινά αυτοκρατορικά ανάκτορα) όλα τα μέλη της εκδρομής, με πρωτοβουλία των υπευθύνων του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας, επισκεφθήκαμε το Μέγαρο των φίλων της μουσικής, τη γνωστή Musikvereinsaal επί της οδού Δούμπα, που φέρει το όνομα του μεγαλοευεργέτη και δωρητή αυτού του κτιρίου. Η περιήγηση συνεχίστηκε με την επίσκεψη στο Sanct Marxer, οπού είδαμε την εντοιχισμένη αναμνηστική πλάκα του πρωτεργάτη της επανάστασης του 1821 ενάντια στον τουρκικό ζυγό, του Αλέξανδρου Υψηλάντη, και τους τάφους πολλών Βλάχων πραματευτάδων, εμπόρων με καταγωγή προπαντός από το Μoναστήρι και τη δυτική Μακεδονία. Όλες δε οι επιτύμβιες επιγραφές ήταν στην Ελληνική και Γερμανική γλώσσα, και τέλος επισκεφθήκαμε τον τάφο του Wolfgang Amadeus Mozart. Συνεχίζοντας την πορεία μας βρεθήκαμε στα Κεντρικά Νεκροταφεία της Βιέννης ( Zentralfriedhof), εκεί αποτίσαμε φόρο τιμής στον μεγάλο Βλάχο μαικήνα των καλών τεχνών και της μουσικής, Νικόλαο Δούμπα από τη Βλάστη με απώτερη καταγωγή από την Μοσχόπολη, του οποίου ο τάφος, παρόλο που ο ίδιος δεν ήταν μουσικός, τοποθετήθηκε τιμής ένεκεν δίπλα στους μεγάλος μουσουργούς, Beethoven, Brahms, Johann Strauss και Mozart. Λίγο πιο απόμερα βρήκαμε τους τάφους πολλών προσωπικοτήτων που διακριθήκαν στην Αυστροουγγρική πρωτεύουσα το 17ο και 18ο αιώνα που είναι κατά πλειοψηφία Βλάχικης καταγωγής, όπως του Στεργίου Δούμπα , Μίσκο Δούμπα , του Dr. Nikolidis von Pindo,. Ο τελευταίος ήταν ξακουστός γιατρός της εποχής των αυτοκρατόρων, ειδικά δε για την κοινωνική προσφορά του ως γιατρού των φτωχών και απόρων του δόθηκε και ο τίτλος ευγενείας von Pindo. Με την ευκαιρία να αναφερθεί ότι ο Ρήγας Βελεστενλής αυτόν τον βλάχικης καταγωγής γιατρό παρακάλεσε να γράψει ένα εκλαϊκευμένο ιατρικό άρθρο για την μάστιγα της εποχής εκείνης, τη σύφιλη ( ήγουν Μπαλαφράντζα), κάτι σαν το σημερινό AIDS, σε τοπική ελληνόφωνη εφημερίδα της Βιέννης που την εξέδιδαν οι δύο επίσης βλάχοι αδελφοί από την Σιάτιστα Μαρκίδαι Πούλιου. Τέλος δεν πρέπει να παραλείψω την επίσκεψη μας στις δύο εκκλησίες, τον Άγιο Γεώργιο και την Αγία Τριάδα στην οδό των Ελλήνων ( Griechengasse) που χτίστηκαν με χρήματα και δωρεές Βλάχων και Γραικών κατοίκων της τότε κραταιάς Βιέννης. Στην κορυφή των μεγαλοδωρητών βρίσκονται τα ονόματα του Σίνα για την ανέγερση του ναού της Αγίας Τριάδας , ενώ ο Δούμπας έδωσε τα περισσότερα χρήματα για την ανέγερση του ναού του Αγίου Γεωργίου. Στο τέλος επισκεφθήκαμε τα παλάτια του βαρόνου Σίνα στην Heumarkt, τα οποία βομβαρδίστηκαν και καταστραφήκαν ολοσχερώς κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και τώρα στη θέση τους έχουν ανεγερθεί δύο πολυτελέστατα κτίρια, στην πρόσοψη των οποίων είναι χαραγμένο ότι εδώ βρίσκονταν τα παλάτια της οικογένειας του Σίνα.
Δεύτερος τόπος που επισκεφθήκαμε ήταν η πρωτεύουσα της Ουγγαρίας, η ξακουστή Βουδαπέστη. Υστέρα από την καθιερωμένη βόλτα στα αξιοθέατα της πόλης και τη νυχτερινή βόλτα με πλοιάριο στο Δούναβη ως το νησί της Μαργαρίτας , και πάλι με πρωτοβουλία των ιθυνόντων του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας επισκεφθήκαμε τη γέφυρα με τις Αλυσίδες ακριβώς στο άκρο προς την Βούδα και διαβάσαμε επάνω στην γρανιτένια πλάκα το όνομα του μοναδικού μεγαλοευεργέτου της Αυστρουγγαρίας αλλά και της Ελλάδας, του Βλάχου από την Μοσχόπολη βαρόνου Γεωργίου Σίνα . Πολλοί από τα μέλη μάς εκμυστηρεύθηκαν ότι ρίγη συγκίνησης διέτρεξαν το κορμί τους στο αντίκρισμα αυτής της πλάκας και δεν σταματούσαν να ψηλαφούν με το χέρι τους το χαραγμένο όνομα του Γεωργίου Σίνα, σαν να ήθελαν να βεβαιωθούν ότι αυτό δεν είναι ψέμα αλλά ένα αληθέστατο γεγονός. Αυτό το θαύμα κατασκευής από σίδερο και ατσάλι στέκεται πάνω από τον Δoύναβη και ενώνει τη Βούδα με την Πέστη και στήθηκε από τον μηχανικό Adam Clark γύρω στα μέσα του 19ου αιώνα με τα τότε τεχνολογικά μέσα. Τα μέλη της αποστολής έβγαλαν δεκάδες αναμνηστικές φωτογραφίες μπροστά στη μεγάλη αυτή δωρεά του Σίνα. Εντύπωση μας προκάλεσε ότι επί της αναμνηστικής πλάκας το όνομα του Βλάχου μεγαλοτραπεζίτη της εποχής εκείνης Γεωργίου Σίνα είναι πολύ πιο μπροστά και με μεγαλύτερα γράμματα και κατά συνέπεια σε ανώτερη θέση και από αυτό των Rotschilds που σήμερα κυριαρχούν στο παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα. Στην άλλη άκρη της γέφυρας προς την Πέστη αριστερά διακρίνονταν η Ακαδημία των Γραμμάτων και Επιστημών της Βουδαπέστης. για το χτίσιμο της οποίας ο Σίνας έδωσε τα περισσότερα χρήματα σαν δωρεά. Επισκεφθήκαμε και την Ελληνική Εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου που δυστυχώς την βρήκαμε κλειστή και δεν μπορέσαμε να την δούμε από μέσα. Θα κάνουμε μία παρεμβολή προβάλλοντας το κείμενο της ιδρυτικής πράξης της Ελληνικής και Βλάχικης κοινότητας της Πέστης
Η Ιδρυτική Πράξη της Ελληνικής καί Βλαχικής Κοινότητας της Πέστης
Διά τού παρόντος Γράμματος βεβαιώνομεν ήμεΐς οί ύπογεγγραμμένοι και όλη ή Κοινότης ημών τών εν Πέστη Γραικών τε καί Βλάχων Μακεδονίται. ότι κοινή Γνώμη άπεφασίσαμεν. διά νά έχωμεν παντοτινήν εΐρήνην τόσον ήμεΐς όσον και τά τέκνα τών τέκνων ήμών, και όλοι οί μεταγενέστεροι τού Γένους μας. επειδή μας έβοήθησεν ό άγιος θεός και ώκοδομήθη ή έκκλησία μας τής Κοιμήσεως τής ϋπεραγίας Θεοτόκου, ή πρό πολλού ποθητή εις όλους του Γένους μας Γραικούς τε και Βλάχους, σενεφωνήσαμεν εις τά άκούλουθα άρθρα…..
1802: Νοεμβρίου 9. Πέστη
Δημήτριος αργύρου
Νικόλαος Μπεκέλλας
Κωσμάς παναγιώτου
Ίωανης Χαρισίου
Ο Νικόλαος Μπικέλλας βλάχικης καταγωγής, είναι προφανώς κάποιος πρόγονος του γνωστού σε όλους μας Δημητρίου Βικέλλα……
Αφήσαμε το Βελιγράδι σαν τελευταίο σταθμό, διότι από εκεί πλέον θα ξεκινούσε η επιστροφή στα σπίτια μας. Είχαμε διαρκώς επικοινωνία με την πρόεδρο του Συλλόγου Βλάχων Βελιγραδίου ‘’Lunjina’’ την κυρία Lila Cona. Όταν φθάσαμε την Τετάρτη 28 /8 μετά το μεσημέρι στο Βελιγράδι, ένα μέλος του Συλλόγου Βλάχων του Βελιγραδίου ανέλαβε να μας ξεναγήσει σε μέρη που δεν συμπεριλαμβάνονται στις συνηθισμένες ξεναγήσεις. Την τυπική ξενάγηση την απολαύσαμε όταν περάσαμε από το Βελιγράδι ενώ πηγαίναμε προς Βιέννη.
Παρακαλέσαμε λοιπόν τον ξεναγό να μας δείξει μέρη που συνδέονται με τους Βλάχους και την εκεί ιστορία τους .Έτσι βρεθήκαμε στο Ζέμουν (Σεμλίνο ), ένα από τα 17 δημοτικά διαμερίσματα του σημερινού Βελιγραδίου. Ήταν το Ζέμουν ή Σεμλίνο δίπλα στο Δούναβη. Το Ζέμουν ή Σεμλίνο απέναντι από το Βελιγράδι ήταν το μεγάλο κέντρο των Βλάχων και Γραικών ξενιτεμένων, πριν διαχυθούν προς τις πόλεις της Αυστροουγγαρίας. Εκεί υπήρχε και το λοιμοκαθαρτήριο (καραντίνα) για τους Οθωμανούς πολίτες. Η ξενάγηση συμπεριλαμβάνει τα δύο μεγάλα αρχοντικά, της οικογένειας Σπίρτα από την Κλεισούρα Καστοριάς και της οικογένειας Καραμάτα από τους Πύργους Εορδαίας, την παλιά Κατράνιτσα. Στο πρώτο, στο οποίο σήμερα στεγάζεται το Εθνογραφικό και Ιστορικό Μουσείο του Ζέμουν, διατηρούνται όλα τα πορτρέτα της οικογένειας Σπίρτα, ο διάκοσμος και η επίπλωση της εποχής. Στο ίδιο οικοδόμημα σήμερα στεγάζεται και κάποιο υποκατάστημα της ελληνικής Alpha Bank. Επίσης, το αρχοντικό του Καραμάτα στην ομώνυμη οδό (karamatina ulica) κατοικείται συνεχώς, πάνω από έναν αιώνα από την ίδια οικογένεια, με τελευταίο εν ζωή εκπρόσωπό της τον Στέφανο Καραμάτα, διδάκτορα Γεωλογίας και μέλος της Σερβικής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών από το 1970. Ο Ιωάννης Καραμάτας, σημαντικός απόδημος και ιδρυτής του πρώτου ελληνικού τυπογραφείου στην Σερβία, κατάγεται, όπως αναφέρθηκε από τους Πύργους Εορδαίας, την παλαιά Κατρανίτσα. Ανάμεσα, λοιπόν, στους κατοίκους που αναρριχήθηκαν στις ανώτερες θέσεις της διοίκησης της πόλης υπήρχαν και αρκετοί Γραικοί και Βλάχοι (π.χ. οι Ι. Κυρίτσας, Κ. Πέτροβιτς και Π. Μόρφης.
Η ήττα του οθωμανικού στρατού στη μάχη του Πετροβάραντιν κοντά στο Νόβι Σαντ, στις 5 Αυγούστου 1716 οδήγησε στην υπογραφή της Συνθήκης του Πασάροβιτς με την οποία παραχωρείται η περιοχή στον Οίκο των Σοενμπόρνων (γερμανικά: Schönborn). Η γεωστρατηγική θέση της πόλης Ζέμουν στη διακλάδωση δύο σημαντικών ποτάμιων οδών και στα όρια δύο αυτοκρατοριών, αποτελούσε την κύρια αιτία που το Σεμλίνο γινόταν μήλο της έριδας μεταξύ των Οθωμανών και των Αψβούργων. Με τη Συνθήκη του Βελιγραδίου το 1739 καθορίστηκαν οριστικά τα σύνορα, ενώ αργότερα εφαρμόστηκε το 1746 η Παραμεθόριος Περιοχή (Vojna Granica), που ήταν μια στρατιωτική ζώνη ανάσχεσης κάθε οθωμανικής απειλής. Έτσι αυτή την χρονική περίοδο παρατηρείται σημαντική οικονομική άνθηση, με τους Βλάχους και τους Γραικούς να έχουν σημαντική οικονομική δύναμη. Θαυμάσαμε την θέα από το πύργο της χιλιετηρίδας που χτίστηκε από τους Ούγγρους προς τιμή του Janos Hunyadi που κατατρόπωσε τους Τούρκους από το Βελιγράδι το 1546.
H πορεία μας συνεχίστηκε με την επίσκεψη στο πύργο Νεμπόισα στις όχθες του ποταμού Σάβα. Ο πύργος σήμερα, με συν-χρηματοδότηση της Ελλάδας (1.500.000 ευρώ) και Σερβίας (500.000 ευρώ) μετατράπηκε σε μουσείο για τον εθνομάρτυρα Ρήγα Βελεστινλή και για τον αγώνα της απελευθέρωσης των Σέρβων από τον τουρκικό ζυγό . Υπάρχει αναρτημένη αναμνηστική πλάκα στο πύργο Νεμπόισα, στον οποίο ο Ρήγας και οι επτά σύντροφοί του βρήκαν φρικτό θάνατο, αφού προηγουμένως τους στραγγάλισαν και πέταξαν τα πτώματά τους στο ποτάμι ,ισχυριζόμενοι ότι πνίγηκαν στην προσπάθεια τους να δραπετεύσουν: Οι Χιώτες Ευστράτιος Αργέντης και Αντώνιος Κορωνιός, οι Καστοριανοί Ιωάννης και Παναγιώτης Εμμανουήλ, ο Γιαννιώτης Δημήτριος Νικολίδης, ο Σιατιστιανός Θεοχάρης Τουρούντζας και ο Κύπριος Ιωάννης Καρατζάς. Το μουσείο αυτό μας έκανε να νοιώσουμε εθνικά περήφανοι για το μεγάλο πολυεθνικό εθνομάρτυρά μας και τις παμβαλκανικές ιδέες για την ανεξαρτησία και ειρηνική συμβίωση όλων των λαών των Βαλκανίων. Στο κέντρο της πόλης του Βελιγραδίου επισκεφθήκαμε τον ανδριάντα του Ρήγα Βελεστενλή και στο σημερινό πεζόδρομο του Βελιγραδίου είδαμε το νοσοκομείο δωρεά του Νικολάου και της Ευγενίας Κίκη βλάχικης καταγωγής από την Κλεισούρα Καστοριάς, καθώς και το παλαιό πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου, δωρεά κάποιων Βλάχων των οποίων το όνομα τους ο ξεναγός δεν το γνώριζε.
Τελειώνοντας θέλω να συγχαρώ και να ευχαριστήσω θερμά τον κ.Στέλιο Τσέα, ιδιοκτήτη του πρακτορείου ταξιδίων ‘’ΤΣΕΑΣ’’ για την άψογη διοργάνωση αυτού του ταξιδιού και το προσωπικό του ενδιαφέρον να πραγματοποιηθεί οπωσδήποτε αυτή η εκδρομή.
Δευτέρα 3-9-2012 Γιώργος Πράπας
& ΤΟ Δ.Σ.